Κομούνα του Παρισιού

Με την ονομασία αυτή είναι γνωστές δύο ιστορικές περίοδοι της Γαλλίας, η πρώτη στη διάρκεια της Γαλλικής επανάστασης (1789-95) και η δεύτερη και σημαντικότερη την εποχή των μεγάλων ευρωπαϊκών κοινωνικών επαναστάσεων (1871). 1. Η δημοτική αρχή του Παρισιού κατά τη Γαλλική επανάσταση, από το 1789 έως το 1795. Στην αρχή είχε πρόεδρο τον Μπεγί και στη συνέχεια τον Πετιόν, έως ότου, το 1792, μετατράπηκε σε επαναστατική, με 82 επιτρόπους, μεταξύ των οποίων και ο Ροβεσπιέρος. Η K. του Π., αποτελούμενη κατά μεγάλο μέρος από Ιακωβίνους, εξελίχθηκε σε μορφή αδιάλλακτης δικτατορίας (τρομοκρατία), αλλά ανατράπηκε το 1794, όταν επιβλήθηκε η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας. 2. Το παρισινό καθεστώς που προήλθε από μια επαναστατική κίνηση, η οποία, με την υποστήριξη λαϊκών και εργατικών δυνάμεων, έφερε στην κυβέρνηση της πόλης μια ομάδα εκπροσώπων της Αριστεράς, από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 1871. Τοποθετείται στα πλαίσια της δύσκολης κατάστασης που δημιουργήθηκε στη Γαλλία μετά την κατάρρευση της αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Γ’ (1870), εξαιτίας της στρατιωτικής ήττας της χώρας από την Πρωσία (προκαταρκτικές συνομιλίες ειρήνης, Φεβρουάριος 1871) και στη διάρκεια διακυβέρνησης του Θιέρσου, ενώ ήταν διάχυτος ο φόβος πως η εθνοσυνέλευση που είχε συνέλθει στο Μπορντό αποσκοπούσε σε παλινόρθωση της μοναρχίας. Στους κατοίκους της πόλης, που είχαν δοκιμαστεί σκληρά από τη μακρόχρονη πολιορκία των Πρώσων, είχε επίσης μεγάλη απήχηση η δραστήρια προπαγάνδα ριζοσπαστών και σοσιαλιστών διανοουμένων, η οποία είχε αρχίσει να αναπτύσσεται από το 1866, δηλαδή αμέσως μετά το συνέδριο της Κομουνιστικής Διεθνούς στη Λοζάνη. Σε αυτή την ατμόσφαιρα δυσαρέσκειας και φόβου, η διαταγή διάλυσης της εθνοφρουράς προκάλεσε ανοιχτή εξέγερση. Πολλά τάγματα συνασπίστηκαν στη Δημοκρατική Ομοσπονδία της Εθνοφρουράς, αρνήθηκαν να καταθέσουν τα όπλα και εξέλεξαν μια κεντρική επιτροπή. Στις 18 Μαρτίου ο Θιέρσος κατέφυγε στις Βερσαλίες, υπό την προστασία των τακτικών στρατευμάτων, ενώ η κεντρική επιτροπή της Ομοσπονδίας εγκαταστάθηκε στο δημαρχείο, διέταξε την κατάληψη των υπουργείων και των στρατηγικών σημείων της πόλης και προκήρυξε δημοτικές εκλογές, οι οποίες διεξήχθησαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Έτσι η Κ. του Π. απαρτίστηκε από 75 μέλη, τα οποία με τη σειρά τους εξέλεξαν εκτελεστικό όργανο, το οποίο αποτελείτο από αντιπροσώπους (délégués). Η Κ. του Π. συνεδρίαζε σχεδόν αδιάκοπα έως τις 22 Μαΐου, όταν τα τακτικά στρατεύματα του Μακ Μαόν άρχισαν να εισβάλουν στην πόλη. Η Κ. του Π. παραχώρησε τότε την εξουσία στην κεντρική επιτροπή της εθνοφρουράς και ξεκίνησε η μέχρις εσχάτων αντίσταση, που οδήγησε στη γνωστή εβδομάδα του αίματος, κατά την οποία εκατοντάδες στρατιώτες και πολίτες έχασαν τη ζωή τους στα οδοφράγματα. Αρκετά μνημεία και μέγαρα πυρπολήθηκαν, ενώ πολλοί όμηροι, μεταξύ των οποίων ο αρχιεπίσκοπος του Παρισιού, ο πρωθιερέας της Μαντλέν και άλλοι εξέχοντες αστοί και πολιτικοί, τουφεκίστηκαν. Μεταξύ των χαρακτηριστικών μέτρων που έλαβε η Κ. του Π. ήταν: η καθιέρωση της κόκκινης σημαίας, η διακήρυξη της σοσιαλιστικής αρχής «η γη στους αγρότες, τα εργοστάσια στους εργάτες και η εργασία για όλους», η κατάργηση της στράτευσης, η μείωση της εργάσιμης ημέρας σε δέκα ώρες, η παύση των θρησκευτικών κονδυλίων, η κατάλυση της στήλης Βαντόμ και η κατεδάφιση του σπιτιού του Θιέρσου. Το επαναστατικό κίνημα της δεύτερης Κ. του Π. εξήρε ο Μαρξ ως έκφραση αυθόρμητης και συνειδητής εργατικής επανάστασης και ο Λένιν το θεώρησε ως πρότυπο. Το κείμενο μιας προκήρυξης της 15ης Μαΐου 1871, που είχε απευθύνει η Κομούνα του Παρισιού στις μεγάλες γαλλικές πόλεις (Μουσείο Carnavalet, Παρίσι). Η περίοδος της Κομούνας του Παρισίου (1871) κορυφώθηκε με την τραγική «Εβδομάδα του αίματος», όταν εκατοντάδες Παρισινοί έπεσαν στα οδοφράγματα, στην προσπάθειά τους να εμποδίσουν την προέλαση του στρατού του Μακ Μαόν. Στη φωτογραφία, ένα επεισόδιο της αντίστασης του παρισινού λαού σε πίνακα του Ζορζ Κλερέν.